De Onderwijskansenwerkplaats Noord-Nederland (OK-werkplaats) is een academische werkplaats waarin onderwijsprofessionals en onderzoekers samenwerkten aan het vergroten van onderwijskansen voor leerlingen. Centraal stonden verschillende aanpakken uit het SfA-programma.
De scholen die van september 2019 tot en met februari 2023 deelnamen aan de OK-werkplaats, werkten aan (betere) implementatie van één van de bewezen effectieve aanpakken uit het programma – samenwerkend leren, tutoring of samenwerking met ouders – en onderzochten de inzet en impact ervan in hun eigen onderwijspraktijk. De nadruk lag op bevordering van taalvaardigheid van leerlingen in de middenbouw. Op elke school was er een schoolcoördinator aangesteld die de (onderzoeks)activiteiten in de school coördineerde en de kennis overdroeg aan het schoolteam. De schoolcoördinatoren werden hierbij ondersteund door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool.
Download hier het boekje ‘Hoe de basisschool kan zorgen voor meer gelijke onderwijskansen’.
Werkwijze in de OK-werkplaats
Op alle scholen werd onder leiding van de schoolcoördinator een evaluatie van het taal- en leesonderwijs op de eigen school gedaan. Vervolgens kozen alle scholen voor de inzet van één van de volgende twee werkwijzen binnen de OK-werkplaats:
1. Het onderzoeken en verbeteren van de toepassing van één van de effectieve aanpakken van Success for All (samenwerkend leren, tutoring of samenwerking met ouders) binnen de toepassing van het volledige schoolverbeteringsprogramma Success for All, of
2. Het onderzoeken en verbeteren van de toepassing van één van de effectieve aanpakken van Success for All: 1) samenwerkend leren, 2) tutoring, of 3) samenwerking met ouders.
In Figuur 1 zijn de verschillende onderdelen van het Success for All-programma weergegeven. Scholen die deelnamen in de OK-werkplaats volgens de eerste werkwijze werkten met “SfA totaal”. Scholen die werkten volgens de tweede werkwijze pasten samenwerkend leren, tutoring of samenwerking met ouders toe. Op alle scholen ontving het team training en coaching en deden onderwijsprofessionals zelf praktijkonderzoek in het kader van de OK-werkplaats. In de OK-werkplaats waren er geen scholen die gebruik hebben gemaakt van de weergegeven optie “SfA lesmateriaal”.
Figuur 1. Componenten van Success for All en de OK-werkplaats
Onderzoek in de OK-werkplaats
Op alle scholen is praktijkonderzoek uitgevoerd door de onderwijsprofessionals naar de toepassing van de interventie op de eigen school. Een belangrijke vraag hierbij was: Hoe kunnen we de aanpak het beste toepassen in onze school en werkt de gekozen aanpak op onze school?
Studenten participeerden in de OK-werkplaats door (afstudeer)onderzoek te doen. Ze deden literatuuronderzoek naar een voor de OK-werkplaats relevant thema of maakten gebruik van gegevens die werden verzameld op de deelnemende scholen.
Schooloverstijgend onderzoek naar opbrengsten en inzichten van de OK-werkplaats werd uitgevoerd door onderzoekers van de betrokken kennisinstellingen.
Opbrengsten OK-werkplaats
De OK-werkplaats had verschillende opbrengsten:
- Leerlingen hadden gemiddeld genomen zichtbaar meer plezier en waren meer betrokken bij de lessen waar samenwerkend leren werd toegepast.
- Op de scholen die kozen voor tutoring, is voor zwakke lezers een passend en motiverend aanbod georganiseerd.
- De samenwerking met ouders op de school die zich daarop richtte is versterkt.
- Er zijn waardevolle ontmoetingen tussen scholen georganiseerd.
- Op de scholen wordt meer evidence-informed gewerkt door deelname aan de OK-werkplaats.
- Het samenwerken in een academische werkplaats werd positief gewaardeerd door leerkrachten, schoolleiders én onderzoekers.
Aanbevelingen
Op basis van de opgedane ervaringen in de OK-werkplaats zijn de volgende aanbevelingen geformuleerd:
- Zorg voor structurele samenwerking tussen onderwijsprofessionals en onderwijswetenschappers en maak hierbij laagdrempelig contact mogelijk.
- Werk binnen deze samenwerking aan het gezamenlijk vertalen van wetenschappelijk onderbouwde inzichten naar de (eigen) praktijk, zodat er op onderbouwde wijze aan onderwijsverbetering wordt gewerkt.
- Schep binnen kaders over wat bekend is over “wat werkt in het onderwijs” ruimte om interventies aan te passen naar de eigen schoolcontext.
- Zorg dat vanaf het begin van de samenwerking de activiteiten op de scholen zijn ingebed in schoolontwikkelingsplannen, zodat alle betrokkenen weten wat de doelen en beoogde duurzame opbrengsten van de te ondernemen activiteiten zijn.
- Om draagvlak binnen de scholen te creëren en behouden, is het belangrijk een stapsgewijze aanpak te hanteren.
- De schoolleider dient de onderwijsprofessional die de rol van kartrekker heeft te faciliteren (o.a. door taakuren) én te ondersteunen om het gehele schoolteam betrokken te krijgen en te houden.
- Zorg dat er voldoende ondersteuning van ervaren onderzoekers beschikbaar is wanneer onderwijsprofessionals zelf praktijkonderzoek uitvoeren.
- Aan de school gekoppelde onderzoekers dienen voldoende kennis te hebben op het gebied van implementatieprocessen en de interventie(s) en voldoende tijd te hebben voor regelmatig schoolbezoek/lesbezoek.
- Vorm een netwerk van scholen die zich richten op dezelfde thema’s om met en van elkaar te leren.
- Vier successen!
Download hier het rapport en bijbehorende infographic van de OK-Werkplaats.